Groninger Archieven vindt ijzeren sleutel van molenbus Noordbroek

Groninger Archieven in Groningen heeft een opmerkelijk voorwerp aangetroffen in het archief: de forse ijzeren sleutel van de molenbus van Noordbroek, vergezeld met een brief, gedateerd 22 november 1833. Op de website van Groninger Archieven wordt uitgelegd wat een molenbus is en hoe het kan dat er nog een sleutel is, terwijl de molenbus - net als de koren- en pelmolen - is afgebrand.

De molenbus heeft te maken met een vorm van belastingheffing. Met deze belasting op het Gemaal, die tijdens de Tachtigjarige oorlog door de opstandelingen werd ingevoerd, werd de strijd bekostigd. De belasting op het Gemaal, in onze provincie vanaf 1594, was een accijns geheven op het bij de molenaar ter vermaling aangevoerde graan. Deze belasting was nogal fraudegevoelig.

Molenopzichters

Daarom werden door de Staten van Groningen in 1628 molenopzichters aangesteld. De opzichters - cherchers genaamd - woonden bij de molen. In 1806 werd een nationaal belastingstelsel ingevoerd. De belasting op het Gemaal vormde hierin een zeer voorname inkomstenbron. In onze provincie werd in 1806 ook de molenbus ingevoerd.

Kwitanties

Hierin moesten de kwitanties van de betaalde belasting worden gestoken. Uiteindelijk is deze belasting in 1855 afgeschaft, nadat het al een paar keer was afgeschaft en al dan niet in aangepaste vorm weer was ingevoerd.

Molenbus

De molenbus zat dus bevestigd aan de molen. De sleutel van de bus bevond zich elders bij de belastingdienst van die tijd. Dat verklaart waarom de sleutel van de molenbus van Noordbroek er nog is, maar de molenbus zelf niet. In 1833 brandde de molen van Noordbroek af.

Aurora

In hetzelfde jaar werd een nieuwe pel- en korenmolen (Aurora) gebouwd. Daar was een nieuwe molenbus voor nodig. Lambertus Jan Hora Siccama, hoofdinspecteur der Directe Belastingen en in- en uitgaande Regten en Accijnzen in Winschoten, bestelde die sleutel. De Aurora is in 1954 afgebroken.

Foto's: Marij Kloosterhof/Regionaal historisch centrum Groninger Archieven.

Informatie: www.groningerarchieven.nl.