Herdenking Muntendam: Vrijheid gaat deels over belangen én democratie

"Vrijheid gaat deels over belangen én democratie. Democratie is niet per definitie de optelsom van belangen en dat vraagt om alertheid, permanent. In dialoog, herkenbaar, kleurrijk, verbonden, met oog op kwetsbaarheid. Vrijheid, rechtsstaat en democratie horen dan ook bij elkaar; gaan ze teloor, dan vertelt de geschiedenis ons wat de gevolgen zijn." Dit zei veteraan Henk Jan Mollema vanavond in Muntendam

Dat deed Mollema tijdens de goedbezochte dodenherdenking in en voor de kerk aan de Kerkstraat in Muntendam.

Ultieme offer

"De mensen die wij gedenken hebben door die gevolgen het ultieme offer gebracht: hun leven. Laten wij alert zijn op de sterren die wij dragen en sta stil bij de vrijheid in verbondenheid. Opdat wij niet vergeten." Mollema sprak op uitnodiging van het 4 Mei Comité Muntendam. Dat deden ook enkele leerlingen van de basisscholen in het dorp. Noah Kefetebaerham Melash van cbs De Parel en Nick Pekelaer, Jayden Bomekamp en Jesse Wever van obs Menterhorn.

Jesse droeg het volgende gedicht, van Paula Hagenaars, voor:

Vrijheid ligt niet zomaar op straat / Je kunt het niet even oprapen / Het is leven zonder angst en geweld / Vrij kunnen zijn in je doen en laten / Vrijheid is ook kunnen laten zien wie je bent en waar je voor staat / Het is dankbaarheid aan hen die hun leven gaven voor onze .... vrijheid.

Terug naar Henk Jan Mollema.

"Het is ongeveer april 1982. Een groep jonge mannen, 19 en 20 jaar, heeft de nachtshift in de omgeving Al Yatun, Kafra, Tibnin in Zuid-Libanon. Een witgeschilderde gepantserde jeep is hun mobiele basis voor de nacht. Hun opdracht: politietaak; orde en vrede bewaren; geen partij. Wanneer deze verstoord wordt, ingrijpen volgens richtlijnen. De radar, schaarkijker en infrarood doen hun werk om bewegingen te signaleren en daarop te kunnen reageren. Op verschillende plekken wordt positie ingenomen, hoog, om met name beweging in de wadi’s te signaleren. Nederlandse Unifil-militairen, hoe jong ook, doen hun werk goed, gedegen en doortastend; zijn echter ook vriendelijk en in contact. De omgeving weet dat en daarom is het meestal rustig in het gebied. De nachtshift eindigt in de buurt van Haris, met zicht op het gebedshuis. De zon komt op, de oproep tot gebed klinkt. Mensen verzamelen zich, de militairen observeren: wat gaat erin, wat komt eruit en….waarnaartoe? Er wordt niet gekeken naar goed of fout, slechts geobserveerd en conclusies getrokken gericht op orde en vrede. Het witte voertuig getuigt daarvan."

Jaren 40-45

Hoe onvergelijkbaar anders was het in de jaren 40-45, zegt Henk Jan. "Ook toen pantserwagens. In oorlogskleuren, ingezet voor bruut geweld, onderdrukking en machtsvertoon."

Arbeitseinsatz

"Observaties vonden plaats vanuit keurig bijgehouden administraties, ook hier in de - toen nog - gemeente Muntendam. De mannen die tewerkgesteld konden worden, werden snel gevonden met hun geboortedatum en heengezonden naar werkkampen, niet eens zo ver uit de buurt. Hun namen zijn bekend. Zij kregen de sticker Arbeitseinsatz. Een aantal van hen keerde niet terug; het leven gelaten onder dwang en de gevolgen daarvan."

Jodenster

"Ook de Kerkstraat alhier was volop in beeld: 14 joodse inwoners. Zij kregen de Jodenster als sticker. En dan waren er de verzetsmensen (zo’n 50 in de regio), de werkweigeraars, onderduikers, stille verzetsmensen, met een niet zichtbaar, maar levensgevaarlijke sticker. De Jodenster was zichtbaar en verder was het gissen wie-waarbij-hoort. Stelselgewijs kreeg de machthebber grip."
Ook nu zijn er, aldus Mollema, overheden van machtige landen die elektronisch en digitaal al hun burgers in de gaten houden. "Zijn zij goed of fout; een bedreiging voor het systeem of niet. Angstig, want wanneer word je in de gaten gehouden en wat zijn de consequenties?"

Heb lef

"Terug naar de mannen van de VN. Wat heb ik meegenomen: Ga door het leven in herkenbare kleur, niet kleurloos, heb lef; risicoloosheid geeft kleurloosheid, verbondenheid en onderling vertrouwen, elkaar kennen en kwetsbaar durven zijn en daar is veel moed voor nodig."

Struikelstenen

Voorafgaand aan de herdenking werden tijdens de stille tocht vanaf de baptistenkerk naar de kerk in de Kerkstraat bloemen gelegd bij de struikelstenen die de deelnemers onderweg tegenkwamen.

Foto's: Desney Boekholt.